Driebanden
U herinnert zich het team, en waarschijnlijk ook het toernooi. Maar eigenlijk is het een meisje: Crystal Kelly. Ze is de dochter van de Nederlandse software miljardair Joop van Oosterom (1937 - 2016) die in oktober vorig jaar overleed. Om onbekende redenen werd dat trieste nieuws pas vorige week publiek gemaakt, en ik heb meteen de column eens opgezocht, die ik een paar jaar geleden over hem schreef.
Van Oosterom is van groot belang geweest voor de Nederlandse (en internationale) biljartwereld, hij was zonder twijfel de grootste particuliere geldschieter die onze sport ooit heeft gekend. Een schaaktoernooi kreeg de naam van zijn oudste dochter (Melody Amber) en de naam van zijn jongste is voor altijd verbonden aan onze sport. Achttien jaar lang waren het Crystal Kelly team (Caudron, van Kuijk, Burgman, Ceulemans) en het Crystal Kelly toernooi synoniem met klasse en kwaliteit.
Van Oosterom was zelf een sterke schaker, hij werd tweemaal wereldkampioen correspondentieschaak. Zijn critici zeiden (smalend) dat hij zulke goede experts in dienst had dat hij niet kon verliezen. Door anderen werd hij juist geprezen om zijn intellect en zakelijk inzicht.
Joop was ook een biljarter, van wat bescheidener niveau. Mijn drietal speelde tegen het zijne in de kadercompetitie, in '82. Zijn softwarehouse (Volmac) was nog niet beursgenoteerd, van Oosterom bezat nog maar een miezerige 40 miljoen in die dagen. Hij had geen leuke avond (hij verloor dik) maar verbeet de ergernis, en betaalde toch de drankjes voor alle spelers.
Joop en Muriel van Oosterom, temidden van vier topspelers
En dat bleef hij doen, van 1994 tot 2011. Het toernooi in Monaco had een niveau dat ongekend was in de biljartsport. Elk jaar kwamen er zo'n vijftig mensen (spelers, spelersvrouwen en vriendinnen, hun kinderen, arbiters, schrijvers, journalisten en fans) op uitnodiging en op kosten van van Oosterom naar Monaco. Allemaal sliepen ze in een vijfsterrenhotel. Ze kregen vorstelijk te eten en te drinken. Er waren dagtrips naar St. Paul de Vence, Cannes, Juan les Pins. Als dat met de bus een beetje te lastig was, dan werden er helikopters ingezet. De azuren Middellandse Zee was altijd onder handbereik, net als het jacht van van Oosterom, de Bon Bini.
Negen dagen in het paradijs. Jeu de boules spelen en cocktails drinken in een luie stoel naast het zwembad. De rekening? Die is er niet. En hier is uw honorarium.
De spelers konden hun Mecenas maar op één manier terugbetalen: door beter te biljarten dan er ooit gebiljart was. Zeg ik daarmee te veel? Ik denk het niet. Ze hebben in Monaco inderdaad gedanst en gefeest en elkaar in het zwembad gegooid, bij voorkeur met kleren aan. Maar die ene partij per dag die ze moesten spelen, die werd even serieus genomen als de finale van een World Cup. En dat was het eigenlijk ook.
Als je werd uitgenodigd voor "Monaco" dan was je van adel, hoger in rang kon je als biljarter niet stijgen. Het niveau was zo hoog, dat al in de eerste jaren een toernooigemiddelde van 1.5 werd bereikt, terwijl toen van Oosterom's vriend en 1-moyenne speler Aart Gieskens nog mee mocht doen. Toen hij vervangen werd door een topspeler, ging het toernooimoyenne al snel naar 1.7, en eroverheen. Spelers als Nelin, Bitalis en Dielis, zelfs de levende legende Raymond Ceulemans, drukten het toernooimoyenne behoorlijk. Zanetti, Blomdahl, Caudron, Sayginer: ik noem maar even vier namen van spelers die ooit ZEVENDE zijn geworden, in dat veld van acht spelers.
Hier zijn wat sleuteljaren in de historie van het toernooi:
1995 is het beste jaar voor TB in Monaco, hij speelt de hele week geen partij onder de 2. Sang Lee verslaat hem met 50-44 in 22, en de andere zes partijen wint hij overtuigend. Zijn eindmoyenne van 2.324 is voor die tijd ongehoord.
De partij waarover in 1997 het meest werd nagepraat, was die tussen Sayginer en Zanetti. De Turkse prins maakt alles en komt op een bijna ongeloofwaardige voorsprong: 29 - 1 na 11 beurten. Plaspauze. Op de een of andere manier draait de partij 180 graden, en de Italiaan is in de tweede helft meedogenloos: Sayginer maakt er nog 6, terwijl Zanetti de ontbrekende 49 produceert: 35 - 50 in 23. Frédéric maakt zijn debuut in Monaco, en het wordt een nachtmerrie. Zevende, geen best moyenne, en hij mist de acquit tegen Dick in de nabeurt: 50-49. Bittere teleurstellingen horen er ook bij, zelfs voor de allerbesten.
Een jaar later, in 1998, boekt Caudron de eerste van zijn drie zeges in Monaco. Beter kun je je niet herstellen. TB en DJ spelen boven de 2, FC speelt "slechts" 1.7. Maar hij maakt wel duidelijk dat hij meer in huis heeft dan alleen een wagonlading talent. Hij kan ook winnen.
In 1999 verslaat Ceulemans Blomdahl in een historische pot: 50 - 39 in 13 beurten. Het is de eerste keer in de geschiedenis dat iemand een partij verliest met een moyenne van 3. Ook in dat jaar: een rijke hotelgast in de lobby ziet Jaspers (in biljartkleding) aan voor de liftboy, en hij geeft hem 30 franc. Ik zal eens aan Dick vragen of hij het teruggegeven heeft.
2002 is de mooiste van de acht zeges van Jaspers in het Crystal Kelly. Hij verliest 50-45 in 22 (van van Kuijk), dat is geen schande, en zijn overige zes partijen zijn adembenemend. Hij wint in 20, 27, 10, 18, 21 en 18 beurten, algemeen moyenne 2.536. Naar mijn mening is dat de beste toernooiprestatie OOIT, door een driebandenspeler. Sterker dan de 2.4 van FC in Wenen 2011, beter dan Zanetti's 2.5 in Brandenburg, met name vanwege de kracht van de rest van het veld. Hij prolongeert de titel drie jaar op rij.
Zijn reeks eindigt in 2006. De sleutelpartij dat jaar is die tegen Blomdahl, en TB beantwoordt een reeks van 14 van Jaspers door er zelf 16 te maken: 50-34 in 19. Daar had ik graag bij willen zijn, u niet?
Spannende ontknopingen, close finishes? In de laatste ronde in 2009 verliest Eddy Merckx met 50-47 van TB, maar Eddy speelt zelf geen hoofdrol. Het gaat tussen TB en Caudron. Merckx heeft de nabeurt nog, en hij maakt gelijk met drie. Daarmee maakt hij Caudron kampioen, 5500 euro minder voor Zweden, 5500 meer voor België. U begrijpt waarom deze twee Belgische kanjers zulke goeie maatjes zijn.
Het kan nog spannender. In 2010 is de beslissende wedstrijd die tussen Blomdahl en Zanetti, en het eindigt 50-50. Shootout. Zanetti maakt er twee, Blomdahl alleen de acquit. Opnieuw gaat de toernooiwinst aan TB voorbij, en in een kwartseconde (wel of geen klosje) verliest hij 5000 euro prijzengeld.
In 2010 maakt hij geen indruk, maar hij wint wel het allerlaatste Crystal Kelly evenement in 2011: Filipos Kasidokostas. Het is het einde van een tijdperk: achttien jaar lang betaalde een superrijke man veel geld om zich een week te vermaken met topdriebanden. Maar hij heeft er de sport mee verrijkt, en dat zullen we niet vergeten.
Onder de eindstreep vinden we eenmaal Kasidokostas, eenmaal Zanetti, drie keer Caudron, vijfmaal Blomdahl en acht keer Jaspers. Crystal Kelly, die leuke blonde kleuter, is inmiddels een jonge vrouw. Ze zal het nieuws nog wel eens halen, als ze trouwt met een Formule 1 coureur of een Arabische prins. En overal ter wereld tovert haar naam een glimlach op het gezicht van mannen met een keu.
(Een eerdere versie van deze column is te vinden in "Het Tijdperk Blomdahl", verkrijgbaar in de Kozoom store.)