Driebanden
Het is een waardevolle vriendschap: die tussen de biljartsport en lakenfabrikant Iwan Simonis (sinds 1680!) De sport heeft veel te danken aan die gereputeerde firma, en die firma dankt uiteraard veel aan de sport.
Alles verandert, "Panta rhei" geldt ook in de biljarterij. Simonis mag dan sterke en diepe wortels in het verleden hebben, wellicht vragen ze zich nu af hoe hun toekomst eruitziet. Een paar jaar geleden zette de Griekse ondernemer Pavlos Zachariadis de wereld van de biljartlakens op z'n kop. Hij had de vooruitziende blik en het lef om geld te steken in de ontwikkeling van synthetische lakens. Onder de naam "Royal Pro" werden ze al snel verkocht in heel Europa, in Noord- en Zuid-Amerika en in Azië. De kwaliteit werd steeds beter, de tweede generatie RP was beter dan de 1e, de nu gangbare zesde generatie is beter dan de vijfde. Na luttele jaren concurreert het "baby'tje" RP met de "oude reus" IS.
De kenmerken van dit synthetische laken: het is goedkoper, gaat langer mee, loopt sneller, neemt amper vocht op waardoor verwarming niet nodig is: een aanzienlijke besparing. Een minpuntje: het oogt minder fraai dan een traditioneel laken. Plekjes en lijntjes laten een RP laken er wat ouder uitzien dan het feitelijk is.
Toen RP net op de markt was, deden veel spelers er een beetje schamper over. Nu, een aantal jaren later, is wel algemeen bekend hoe de kwaliteit is. Alle topspelers hebben er inmiddels ervaring mee, en ze hebben er stuk voor stuk topmoyennes op gespeeld. Ik heb de moyennes eens goed bekeken van een tiental Nederlandse Grand Prix toernooien, vijf op Simonis en vijf op Royal Pro. De RP toernooien hadden een ongeveer 1,5 % hoger algemeen gemiddelde voor de laatste 32 spelers. Dat bewijst op zich niets; er kunnen allerlei factoren meespelen in het totaalmoyenne van een GP. Maar het positieve verschil van 1,5 % is toch een sterke aanwijzing dat het synthetische laken niet onderdoet voor het laken op wol-basis.
Iwan Simonis is een groot bedrijf, en het is ook een belangrijke sponsor van de biljartsport. Ze zijn zeker niet de "schurk" in dit verhaal. Simonis heeft altijd spelers, bonden en toernooien ondersteund. Tientallen jaren hebben ze een bijna-monopolie gehad, en (begrijpelijk) ze hebben geprobeerd hun grote marktaandeel te beschermen door middel van contracten met nationale Federaties. Ik ken de details niet van al die contracten in verschillende landen, maar ik weet hoe het werkt in Nederland en onze buurlanden. Simonis ondersteunt een biljartbond met een X-bedrag, en in ruil garandeert die bond dat alle nationale kampioenschappen in de hoogste klasse gespeeld worden op Simonis lakens. In sommige landen gaat de afspraak nog een stukje verder: daar geldt de verplichting dat ook de competities worden afgewerkt op Simonis. Dat is geen detail, het is een essentieel verschil.
Een nationale bond kan zo'n contract aangaan, het heeft die bevoegdheid. Wanneer ze het sponsorgeld van Simonis accepteren, moeten ze ook de contraprestatie leveren: nationale finales op Simonis. Met de competitie ligt het ingewikkelder. Ineens is er een derde partij bij betrokken: de zaalhouder. Een verplichting die is aangegaan door de bond, wordt nu overgedragen (inclusief een deel van de kosten) aan de uitbater van de biljartzaal. Dat klinkt oneerlijk, en dat is het ook. Een zaalhouder moet altijd kritisch zijn op zijn jaarlijkse vaste lasten (het valt al niet mee om een biljartzaal rendabel te maken). Als je geld kunt besparen op het leggen van nieuwe lakens, EN op je energierekening, dan is dat heel welkom. Het is onvermijdelijk dat er zaalhouders willen overstappen van Simonis op Royal Pro, en daardoor in aanvaring komen met hun nationale bond, zoals recentelijk in België het geval was.
Het argument van de biljartbonden: "Het is onze taak om te zorgen dat alle wedstrijden worden gespeeld op goedgekeurd materiaal, en wij zijn degenen die zo'n goedkeuring kunnen afgeven". Vervolgens maken ze het gebruik van biljartballen merk X en biljartlakens merk Y verplicht, en dat zijn uiteraard de merken waarmee ze een sponsorcontract hebben. De clou is niet zozeer dat uitstekende producten hier worden goedgekeurd, maar dat andere producten illegaal worden gemaakt. Wanneer dat gebeurt is er geen sprake meer van "fair play".
De advocaten zullen moeten gaan uitzoeken, mogelijk op Europees niveau, of de contracten tussen Simonis en de diverse nationale bonden niet in strijd zijn met de anti-trust en anti-monopoliewetgeving die voor alle EU landen geldt. Maar lang voordat de generaals hebben gesproken, zal deze veldslag al door Jan Soldaat zijn beslist. Een goedkoper product dat even goed is als een duurder product verovert de markt, en dat hou je nooit tegen. Niet met contracten, niet met reglementen, niet met advocaten. De bonden, als het puntje bij het paaltje komt, hebben de zaalhouders harder nodig dan de zaalhouders de bonden.
Synthetische lakens zijn er nu, en ze gaan nooit meer weg, dat staat vast. Het zou mij ernstig verbazen als er over twintig jaar überhaupt nog lakens op wol-basis gefabriceerd worden. Simonis, onze goede oude vriend, zal moeten vernieuwen, zich aanpassen, zichzelf opnieuw uitvinden. Ze hebben er het gereedschap voor: een reputatie die staat als een huis en een enorm distributienetwerk. Maar het is wel "do or die": denk aan TDK, de ooit trotse marktleider in cassettebandjes. Ook de bonden moeten wakker worden. Dit conflict proberen op te lossen door het opleggen van sancties aan teams of lokalen is contraproductief, een zwaktebod. "Wij willen dat alles blijft zoals het was." Het spijt me heren, de wereld draait door. Panta rhei.
Wat we nu nodig hebben? Mensen in sleutelposities, zowel in de biljartindustrie als bij de federaties, die niet in het verleden leven, maar beleid maken voor de toekomst.