De oudste biljartkeu waarmee Raymond Ceulemans, nog altijd de grootste kampioen aller tijden, zijn eerste WK driebanden speelde, was van een onbekend merk en had hij gekregen van een vriend: kostprijs 250 Belgische francs (12,50 euro). De nieuwste keu van Dick Jaspers, de huidige nummer 1 van de wereld, is een Longoni, model Olanda Heaven, kostprijs 1900 euro. De allernieuwste rage is de keu van carbon: kostprijs tussen 3000 en 4000 euro, gelanceerd door de Spaanse biljarter Dani Sánchez en de Fransman Jérémy Bury met zijn opvallende zwarte topeinde. Het Turkse fenomeen Semih Sayginer, de biljarter met de mooiste techniek en afstoot, is nu al lyrisch: ,,De toekomst van driebanden krijgt een nieuwe impuls.'' De bekendste, hedendaagse merken op de mondiale markt zijn Predator, vooral bekend uit de poolwereld, en Longoni, al 75 jaar op de internationale markt met zijn producten.
De ontwikkeling van de biljartkeu tussen de vroegere en huidige tijdperken in het driebanden is van grote invloed geweest op de progressie van het spel. De gemiddeldes zijn niet alleen omhooggeschoten door de spelsystemen (diamonds), het grote en gevarieerde arsenaal van nieuwe stootbeelden en oplossingen, het veel grotere aanbod van professionele topspelers en daarmee de verhoging van trainingsuren. Maar ook de evolutie van de biljarttafels en biljartkeuen heeft het niveau spectaculair verhoogd. Raymond Ceulemans haalde zijn eerste wereldtitel in 1965 met 1.300 gemiddeld. De laatste drie wereldtitels zijn van Frédéric Caudron met 2.090, Dick Jaspers met 2.352 en Torbjörn Blomdahl met 2.122. Volgens Sayginer, die kennis heeft gemaakt met de Predator keu met Revo carbon topeinde, zullen die moyennes met de nieuwe technologie door de huidige en nieuwe generatie nog verder omhoog worden gestuwd.
Raymond Ceulemans filosofeert graag over hoe belangrijk de biljartkeu is voor een speler. De maestro schetst: ,,De keu is voor een topbiljarter wat de fiets is voor een topwielrenner en het tennisracket voor een tennisprof. Maar de keu is vooral zoals de speler hem voelt, hij moet goed aanvoelen, in balans zijn en goed in de hand liggen. Ik heb altijd gezegd: een dure keu is nog geen goede keu. Het is zoals met de wijn: voor een mooie prijs kun je de prachtigste wijnen kopen. Het belangrijkst van alles is de pomerans, dat is het enige deel van de keu waarmee je de bal moet raken. We zullen zien of de keu van hout in de toekomst een keu van carbon wordt. Ik verwacht dat het vele jaren gaat duren.''
De ontwikkelingen en het niveau in de jaren van Ceulemans, Blomdahl, Zanetti, Caudron, Jaspers en andere grote kampioenen lopen parallel met de evolutie van het materiaal. De biljarttafels, lakens, banden, ballen en de biljartkeu zijn in carambole mede bepalend geweest voor de spectaculaire vooruitgang in het driebanden. De biljartkeu, met Longoni als meest befaamde merk en in de recente jaren Molinari, Theory, JBS, Adam, maar bovenal het Amerikaanse, uit de poolwereld afkomstige Predator, zijn de favoriete merken van de wereldtoppers. Dick Jaspers, Marco Zanetti, Frédéric Caudron, Eddy Merckx en Therese Klompenhouwer zijn boegbeelden van Longoni, Dani Sánchez, Semih Sayginer en Tayfun Tasdemir van Predator, Torbjörn Blomdahl en Sung-Won Choi van Molinari, Myung-Woo Cho en Filippos Kasidokostas van Theory, Jae Ho Cho en Murat Naci Coklu van JBS, Orie Hida van Adam, Sruong Pheavy van BillKing en HaengJik Kim van het nog tamelijk onbekende Koreaanse merk RootsK.
De biljartkeu met zijn nieuwe modellen, variaties en compositie staat vandaag centraal in interviews met topspelers in het driebanden. Wie in deze crisistijd af en toe naar toernooien zoals de OneCarom Challenge kijkt, heeft zeker opvallende veranderingen opgemerkt. Het houten, licht gekleurde topeinde is niet meer een zekerheid bij veel bekende spelers. Het zwarte topeinde van carbon heeft zijn entree gedaan in de wereld van het driebanden. Meest opvallend is dat Predator-spelers (Sánchez, Sayginer, Tasdemir, Bury, Sidhom) met zwart spelen en dat ook andere keumerken die trend volgen. Toch is het opvallend dat spelers als Dick Jaspers, Eddy Merckx, Torbjörn Blomdahl en Eddy Merckx trouw blijven aan de klassieke houten biljartkeu.
Hoe zijn de ervaringen in beide kampen? Wat is het verschil in afstoot, tempo, kracht en effect? De kritische reacties: het harde, storende geluid van de afstoot en het zwart van het topeinde, dat een soort van cultuuromslag is voor sommige spelers. En ook: Het merendeel van de amateurs speelt nu nog met hout. De prijs van een carbon topeind schrikt veel mensen af. In Europa geven mensen nog zeker niet meer uit voor een keu dan 1500 euro. De gemiddelde (verwende) biljarter betaalt 300 tot 400 euro voor een goede keu. Dus is het een utopie dat biljarters al 500 tot 600 euro uitgeven voor een topeind. Hoe belangrijk is de keu voor een biljarter? Dick Jaspers zegt: ,,Ik ben niet te verleiden, ik blijf bij de geweldige, houten Longoni keu waarmee ik mijn successen heb behaald.'' De Vietnamees Nguyen beweert: ,,Ik ben weg van mijn Predator keu. De keu van carbon zal het in de toekomst winnen van de biljartkeu van hout.'' Semih Sayginer: ,,Het wordt een spectaculaire nieuwe trend. Deze keu is perfect, ik kan er alle stoten feilloos mee uitvoeren.''
Semih Sayginer met de Predator keu waarmee hij in de Challenge een serie van 20 maakte
Dick Jaspers, de nummer 1 van de wereld, houudt vast aan zijn Longoni keu met houten topeinde
Raymond Ceulemans en Ludo Dielis in een toernooi met legendes van het biljart: voorlopers in de historie van de biljartkeu
Kozoom deed een rondje langs de topspelers die de ontwikkelingen op de voet volgen.
Wat u vooraf moet weten:
Longoni, meest befaamde keumerk: 75 jaar oud. Business manager Pierluigi Longoni. Bedrijf in Mariano Comense vlakbij Milaan.
Predator, slogan: The Choice of Champions. Twintig jaar research en ontwikkeling, sinds twee jaar op de carambole markt. Bedrijf in Jacksonville, Florida
Molinari: Zes jaar geleden in de top van het driebanden gelanceerd met Torbjörn Blomdahl als bekendste speler. Bedrijf in Ranst, België.
Topeinden:
Longoni: S2, S20 S30, Luna Nera (Zwarte maan)
Predator: Vantage, Revo
Molinari, composiet top: Lancia
Kenmerk van carbon (koolstofvezel, ook wel carbonfiber):
Dunne vezels, zeer kleine rek, laag gewicht, grote sterkte, grote stijfheid).
Bekend onder meer van sportauto's, motoren, racefietsen, tennisrackets.
Prijzen van de bekende topeinden in carbon:
Predator: Revo 650 euro
Longoni: Luna Nera 480 euro
Molinari: 499 euro.
Topspelers uit de driebandenwereld aan het woord:
Raymond Ceulemans: ,,Ik ben nogal speciaal als het om biljartkeuen gaat. En ik ben ook niet zo gehecht aan mijn keu, ik heb met vele merken gespeeld. Ik weet zeker, dat als ik een keu van Caudron, Jaspers of Merckx zou pakken, dat ik net zo goed zou spelen. Toen ik nog volop WK's speelde, haalde ik vaak een pomerans van een cafékeu: die waren ingespeeld. De duurste keu, vind ik, moet nog altijd voor iedereen betaalbaar zijn. Ze kunnen mij niets wijs maken. Voor mij is 1000, 1500 euro de echte max voor wat een keu mag kosten. Zelf speel ik met twee keu's en 6 voorstukken, die allemaal passen. Mijn Longoni keu is tussen de 1.40 en 1.42 meter, mijn top tussen 11,5 en 12 millimeter, met een gewicht van 520 voor driebanden Dat is vooral wat belangrijk is. Vroeger speelde ik met Hiolle en Van Lare, nu met Longoni of met mijn eigen merk. De toppers van nu moeten vaak wisselen van de sponsor. Dan moeten ze weer opnieuw wennen. Ik zeg maar iets: Merckx heeft een perfect gevoel bij zijn keu, maar moet van Longoni straks weer met een nieuw model gaan spelen. De commercie speelt een grote rol in de keumerken. De overgang van houten topeinde naar carbon? Ik heb eens geprobeerd toen ik een partij kader speelde. De trekstoot is enorm met carbon, dat was een groot verschil. Maar ik kan er voor driebanden nog niet goed over oordelen.''
Dani Sánchez: ,,Ik voorzie dat carbon het topeinde voor de toekomst is. Revo carbon shaft, waar ik nu mee speel, is veel preciezer en geeft meer vertrouwen dan alle andere topeinden die ik in mijn carrière heb gehad. Met de Predator keu samen is het een perfecte combinatie.'' De Spaanse kampioen speelde als één van de eersten met Predator en Revo tijdens de Spaanse titelstrijd en in de World Cup in Antalya, die hij op grootse wijze won.
Dani Sánchez met de Predator keu waarmee hij de enige World Cup van dit jaar in Antalya won
Semih Sayginer: ,,Ik heb een paar maanden geleden kennisgemaakt met de nieuwe technologie van Predator en Revo. Ik probeerde eerst de keu van Jérémy Bury en Dani Sánchez en was gelijk verbaasd en verrast. Ik hoorde spelers die voorzichtig waren, zoals door het geluid van de stoot. Ik stond er vanaf het begin met open mind tegenover en ik had vrijwel geen tijd nodig om me aan te passen aan het nieuwe materiaal. Het duurde drie, vier dagen voordat ik het perfecte gevoel had. Ik raak ballen op verre afstand precies waar ik het wil. Het is verbazend: ik laat stoten zien op mijn Instagram en facebook, die ik nooit heb kunnen maken. Ik ben heel gelukkig met mijn keu en voor de toekomst van biljarten. Dit is wat we nodig hebben om het niveau te verhogen. Misschien zal ik zelf nog zes, zeven jaar biljarten, maar vooral voor de nieuwe, opkomende jonge spelers is dit heel goed nieuws. Het is net als met tennis en wielrennen. Veel spelers en renners waren er eerst tegen om met carbon rackets te gaan spelen of met carbon fietsen te rijden. Maar na korte tijd was iedereen super enthousiast. De toekomst van biljarten ziet er fantastisch uit. Hout was goed. Maar het is tijd, vooral ook voor de nieuwe generatie, om onze sport drastisch te veranderen en naar een hoger level te brengen.''
Marco Zanetti: ,,De keu is het natuurlijke verlengstuk van de arm en alle spelers zijn nu op zoek naar het perfecte materiaal voor hun gevoelens, die niet allemaal hetzelfde zijn. Het is dan ook logisch dat de markt zich ontwikkelt door eerste klas materialen aan te bieden, maar die ook van elkaar verschillen qua materialen, profiel, gewichten en lengtes. Carbon (en Kevlar) waren in het verleden al op de markt gelanceerd, maar vandaag wordt het intensiever opnieuw voorgesteld door meer fabrikanten, met nieuwe technische verbeteringen. Maar ik wil u er ook aan herinneren dat het hout zelf, met de introductie van gelamineerde topeinden en verschillende profielen, een absoluut opmerkelijke technische evolutie heeft doorgemaakt met zeer complexe fabricage en dat de markt deze producten met hoge eisen heeft beloond. We zullen dan ook na verloop van tijd zien of de spelers die overschakelen op het gebruik van carbon in staat zullen zijn om hun niveau te verbeteren ten opzichte van hun verleden en persoonlijke niveau, ondanks dat ze carbon shafts hebben geprobeerd en ze als interessant hebben beoordeeld. Ik heb geen behoefte aan verandering, want de gelamineerde houten top voldoet volledig aan mijn gevoelens.''
Marco Zanetti, één van de Longoni sterren: ,,Ik heb geen behoefte om te veranderen, de gelamineerde houten top voldoet volledig aan mijn gevoelens.''
Torbjörn Blomdahl: ,,Ik heb natuurlijk ook tests gedaan met die nieuwe carbon of composite toppen van Molinari. Ik ben ook overtuigd dat het een grote rol gaat spelen in de toekomst van driebanden. Zoals in poolbiljart. Toch spelen alle snookerspelers nog met hout. Persoonlijk denk ik niet dat ik ga overstappen, maar ik ben nog aan het testen. Misschien ben ik een beetje te oud om met 58 te gaan wisselen. Ik ben nog zo blij met mijn houten Molinari. Die past goed bij mijn wat 'houten' afstoot. Ik speel graag met heel veel effect en daarom ligt hout mij beter, omdat het veel zachter is. Daarmee laat ik mijn pomerans langer aan de bal blijven. Zo kan ik meer effect en controle genereren. Met carbon is alles mogelijk. Je kunt deflectie bepalen, gewicht, vorm, alles. Dus misschien komt er ook een carbontop die voor mij goed past. Wie weet. Voor nu blijf ik bij mijn fantastische Molinari met houten toppen: 314 of V-shaft.''
Torbjörn Blomdahl koestert de Molinari keu waarmee hij in Denemarken wereldkampioen werd
Dick Jaspers: ,,Mijn voorkeur blijft uitgaan naar de klassieke keu met houten topeinde. Ik kreeg een top van carbon opgestuurd van Longoni, heb er twee uur mee gespeeld, maar het is niets voor mij. De trilling, het geluid, het gevoel, die zwarte top, ik ben niet enthousiast. De S20 en S30 toppen van Longoni is echt fantastisch. Voor mij het summum van de biljartkeu. Ik ben in alles nogal een behoudend mens en blijf trouw aan wat ik goed vind en waar ik perfect mee kan spelen. Met Marco (Zanetti) ben ik het langst bij Longoni, ik heb nooit met een ander merk driebanden gespeeld en heb sinds 1990 een eigen merk. De nieuwe trend? Dat moet iedereen zelf maar weten. Ik twijfel nooit aan mijn materiaal.''
Nguyen Quoc Nguyen: ,,Ik speel met Predator SD Revo shaft en het bevalt me uitstekend. Het is prachtig dat de carbon shaft geeft me zo veel vertrouwen. Voorheen speelde ik al met een carbon top, de Vantage. Wat de afstoot en techniek betreft: ik speel met Revo zoals ik met Musashi speelde, maar met nog meer precisie in een stoot met minder effect. De power is ongelooflijk, het beste waar ik ooit mee heb gespeeld. Ik kan sommige moeilijke stoten uitvoeren, die ik met een houten top niet kon. Ik ben heel gelukkig met de Revo shaft en ik denk nu al dat carbon ooit hout gaat vervangen.''
Eddy Merckx: ,,Ik ben al zo lang gewend aan de houten top van mijn Longoni keu, dat ik blijf waar ik ben. Als ik me goed voel bij een keu, dan stap ik daar niet vanaf. Toegegeven, de zware trekstoten zijn iets gemakkelijker. Maar ik heb Longoni laten weten dat ik de overstap niet ga maken. Het zwart is voor mij storend. Stel dat ze die kleur veranderen, dan zou ik misschein zeggen: ik zeg nooit nooit. Maar die zwarte top, nee, echt niet. Ik geef toe: Dani Sánchez was overgestapt naar Predator en carbon en speelde in Turkije een heel sterk toernooi. Maar ik ben tevreden met wat ik heb. Wat ik ook vind is, dat de prijs-kwaliteit verhouding bij Longoni heel goed is. Voor mij telt ook dat ik de keu goed kent en dat hij me goed ligt. Dat is voor iedereen anders. Ik kan bijvoorbeeld niet spelen met een top dunner dan 12 millimeter. Andere biljarters zeggen weer: dat voelt alsof je een boomstam in je hand hebt. Ik ga niet veranderen dus.''
Therese Klompenhouwer, de wereldkampioene bij de dames, in het thuishonk van de sponsor Longoni
Therese Klompenhouwer: ,,Ik ben heel blij met mijn Luna Nera topeind van Longoni, waar ik in juli van dit jaar mee ben gaan spelen. Het topeind is gemaakt van verschillende lagen grafiet, mijn eigen model heet Sensazione. Zeker, ik heb moeten wennen. Ik moet anders mikken en niet meer compenseren als ik naar een bal speel. Met hout moest ik meer compenseren. De top is stijver, de afstoot strakker met meer precisie. Dat voelt heel lekker als je het eenmaal gewend bent. Stoten die je harder moet raken, met meer power, spelen veel makkelijker. Ik kan de afstoot met veel meer souplesse raken. De aanpassing viel me mee. Ik heb in de periode zonder wedstrijden goed getraind en speelde op het Nederlands kampioenschap gelijk een persoonlijk record. Daarom was ik heel snel om, ik was bereid om te wisselen.''
Sung-won Choi: ,,Dit nieuwe topeinde geeft me alles wat ik wil, het kan precies uitvoeren wat ik wil, een geweldig meesterwerk. Het allerbeste wat me kon overkomen. Het topeinde is stabiel, consistent en delicaat. Ik ben zo blij met deze keu, dankzij Molinari die dit mogelijk heeft gemaakt.''
Met dank voor de medewerking aan:
Harry Mathijssen (Eureka)
Patrick Vasseur (speler)
Morgan Delame (Kozoom)